Yeah, de wet is eindelijk door!
Door Rabin Baldewsingh -
Op 18 februari jl. heeft de Tweede Kamer het wetsvoorstel aangenomen dat bescherming tegen discriminatie in Caribisch Nederland regelt. Een langverwachte stap in de richting van gelijke behandeling voor de inwoners van Bonaire, Sint-Eustatius (‘Statia’ in de volksmond) en Saba. Dit is geweldig goed nieuws, ben er erg blij mee, maar dit is nog maar het begin. Want, hoewel het aannemen van dit wetsvoorstel een historische doorbraak betekent (als de Eerste Kamer hier ook in meegaat, althans), is de kloof in mensenrechtenbescherming en bredere ongelijkheid tussen Europees en Caribisch Nederland nog lang niet gedicht.
Het is inmiddels 15 jaar geleden dat de Bonaire, Sint-Eustatius en Saba (ook wel bekend als de BES-eilanden) officieel onderdeel werden van Nederland. Ja, Nederland is veel groter dan Europees Nederland. Veel hoor je hier helaas niet over, waardoor ons denken over ons land vertekend is.
10-10-10, het moment van de staatskundige hervormingen die de drie eilanden deel hebben doen uitmaken van Nederland, was een moment van nationale eenwording. Maar als we eerlijk zijn, zijn er sindsdien nog onvoldoende stappen gezet om de ongelijkheid tussen Europees Nederland en Caribisch Nederland weg te nemen. Nog altijd gelden veel andere wetten voor deze eilanden niet wat wel voor Europees Nederland geldt én is het voorzieningenniveau in Caribisch Nederland veel lager. Zelfs de meest fundamentele elementen van ons Nederland-zijn, zijn voor Caribische Nederlanders vaak onbereikbaar. En dat terwijl het uitgangspunt is dat wetgeving voor héél Nederland moet gelden, tenzij er een goede reden is om hiervan af te wijken (comply or explain).
Meest tekenend voor de ongelijkheid tussen Europees Nederland en Caribisch Nederland is de gelijkebehandelingswetgeving. Althans, het uitblijven daarvan voor Bonaire, Sint-Eustatius en Saba. U leest het goed: een grote bron van ongelijkheid, specifieker ongelijke (mensen)rechtenbescherming, is het gebrek aan gelijkebehandelingswetgeving in Caribisch Nederland. Het gaat hier om belangrijke wetten die, naast artikel 1 van de Grondwet, gelijke behandeling waarborgen. Duidelijk wordt dat de inwoners van de BES 15 jaar geleden in een situatie zijn terechtgekomen waarin ze formeel en feitelijk uitgesloten zijn van dezelfde mensenrechtenbescherming als hun medeburgers in Europees Nederland.
Het resultaat hiervan is pijnlijk. Waar in Europees Nederland burgers zich kunnen wenden tot een meldpunt voor discriminatie, is deze infrastructuur in Caribisch Nederland onvindbaar. Waar in Europees Nederland het recht op juridische bijstand is gegarandeerd, moeten inwoners van de BES het zonder doen. En dit terwijl de cijfers er niet om liegen: uit onderzoek in 2024 blijkt dat bijna de helft van de inwoners van Caribisch Nederland gediscrimineerd wordt. Dit percentage ligt in Europees Nederland aanmerkelijk veel lager.
Nu, na jaren van pleiten en aandringen door velen, lijkt er een kentering te komen. Het wetsvoorstel dat thans is aangenomen in de Tweede Kamer is een wezenlijke verbetering van de rechtspositie van de inwoners van de BES en zal, als het eenmaal in werking treedt, de gelijke behandeling in de praktijk waarmaken. Er komt een fysiek en gratis juridisch loket en anti-discriminatievoorziening. Het College voor de Rechten van de Mens krijgt meer bevoegdheden om klachten effectief te behandelen. Dit zijn belangrijke stappen, en ze moeten gewaardeerd worden.
Toch is het zaak om niet in zelfgenoegzaamheid te vervallen. Er is nog veel werk te doen. De wet moet nog door de Eerste Kamer worden goedgekeurd, en pas daarna kan deze wet in werking treden. Maar zelfs dan zijn er nog andere obstakels die snel moeten worden overwonnen. Er is namelijk een fundamenteel probleem dat dieper ligt dan wetgeving alleen. We hebben te maken met een cultuur van acceptatie van discriminatie, zowel in Europees als Caribisch Nederland. Daarnaast is de ongelijkheid tussen Caribisch Nederland en Europees Nederland haast geaccepteerd, vooral door beleidmakers en bestuurders in Europees Nederland.
Maar goed, zoals ik al zei, een historische stap voor Bonaire, Sint-Eustatius en Saba nu. Laten we ervoor zorgen dat deze wetgeving snel wordt geïmplementeerd en dat de infrastructuur die nodig is om de wet daadwerkelijk uit te voeren, snel op poten wordt gezet. Het is tijd om recht te doen aan de inwoners van Caribisch Nederland, en het is tijd om de juridische en feitelijke ongelijkheid die hen jarenlang heeft geknecht, te beëindigen.