Vrouwendag: waarom en waarvoor?
In 1912 wordt er in Nederland voor het eerste een Vrouwendag georganiseerd door de Sociaaldemocratische Vrouwenclubs. Het thema die eerste vrouwendag: het algemeen vrouwenkiesrecht. De vrouwenbeweging ontstond rond de tijd dat ook de socialistische en arbeidersemancipatiebewegingen op kwamen. De jaren daarna, ook tijdens de Eerste Wereldoorlog, was er jaarlijks een vrouwendag. Vanaf 1922 is de Internationale Vrouwendag voor het eerst op 8 maart. Waarschijnlijk ligt de oorsprong van die datum bij de demonstratie van duizenden vrouwen op 8 maart 1908. Voornamelijk textielarbeidsters gingen toen de straat op voor meer loon, betere werktijden, betere arbeidsomstandigheden en tegen kinderarbeid. Maar op dezelfde datum in 1917 gingen in Sint Petersburg ook de vrouwelijke arbeiders in staking. Sommigen denken dat de datum van 8 maart daarop is gebaseerd.
Tijdens en na de Tweede Wereldoorlog was er even weinig interesse in Nederland voor de viering van Internationale Vrouwendag. Maar tijdens de tweede feministische golf in de jaren ’70 kwam die belangstelling weer terug. Het startschot van deze golf in Nederland kwam eigenlijk van Joke Smit, die in ‘De Gids’ het essay ‘Het onbehagen bij de vrouw’ publiceerde. Zij beschreef hierin de onvrede die getrouwde vrouwen voelden als moeder en huisvrouw. Smit verwees in ‘Het onbehagen’ ook naar feministen als De Beauvoir en Friedan. Samen met Hedy d’Ancona is Joke Smit de grondlegger van de vereniging Man Vrouw Maatschappij. Zij vroegen daarin ook aandacht voor een herbezinning op de rol van de man. Een andere hele bekende feministische beweging is de actiegroep De Dolle Mina’s. In 1970 bestormden zij Business School Nyenrode omdat zij vrouwelijke studenten weerden. Ze eindigden die eerste actiedag met het verbranden van een korset bij het standbeeld van Wilhelmina Drucker. Vandaar de naam: Dolle Mina’s.
In 1975 riep de Verenigde Naties dat jaar uit tot Internationaal Jaar van de Vrouw en in 1978 werd 8 maart door de VN officieel uitgeroepen als Internationale Vrouwendag. Tegenwoordig geven we in Nederland op allerlei manieren invulling aan Internationale Vrouwendag. Allerlei (vrouwen)organisaties organiseren lezingen, festivals, prijsuitreikingen en debatten om aandacht te vragen voor gelijke rechten voor vrouwen. Vaak ook in het teken van grote feministische voorbeelden als Aletta Jacobs, Clara Wichmann, Wilhelmina Drucker, Hedy d’Ancona, Gloria Wekker en Anja Meulenbelt.
Dit jaar is het de 30ste verjaardag van de Beijing Declaration and Platform for Action. Deze internationale verklaring uit 1995 was een stevig statement dat zijn gelijke in ambitie niet kent. Het is een overeenkomst waarin alle landen aangeven te streven naar gelijkheid, rechten en bescherming voor alle vrouwen en meisjes, De voortgang valt tot nu toe tegen blijkt uit een evaluatie. 24% van de landen geeft aan dat de backlash op gendergelijkheid de implementatie van de toezeggingen heeft ondermijnd.
Recent hebben de Dolle Mina’s zich na 55 jaar weer heropgericht, omdat de grondleggers zien dat er nog niet genoeg veranderd is en dat er zelfs verworvenheden worden teruggedraaid. De Dolle Mina’s staan er nadrukkelijk voor dat mannen ook een rol hebben in emancipatie. Van abortusrechten, gelijke beloning of de vertegenwoordiging van vrouwen in de politiek, vrouwenorganisaties zien de emancipatie van vrouwen onder druk staan. Onlangs riepen een aantal van hen in een opinieartikel op om de anti-vrouwenbeweging die oprukt te stoppen. Zij zien dat onder invloed van een radicaal-rechtse en ultraconservatieve wind de autonomie van vrouwen wordt aangetast. Zoals de discussie over het recht op abortus, die afgelopen week opnieuw in het parlement wordt opgebracht.
In Nederland zijn er verschillende organisaties die zich bezighouden met vrouwenrechten en gelijkheid voor vrouwen. Bij het ministerie voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur is er een directie Emancipatie. Het Nederlandse emancipatiebeleid gaat ervan uit dat een voortdurende inzet nodig is om emancipatie te bevorderen. De directie Emancipatie richt zich op het bevorderen van gelijke rechten, kansen, vrijheden en (sociale) verantwoordelijkheden in de maatschappij ongeacht gender en seksuele oriëntatie. De emancipatienota stelt: 'Emancipatie een opdracht voor ons allen'. Het gaat dus niet vanzelf.
Organisaties als WomenInc. of Stemopeenvrouw vragen op hun beurt maatschappelijk aandacht voor ondervertegenwoordiging van vrouwen in verschillende sectoren. Zo voert Stemopeenvrouw campagne voor meer vrouwen in de politiek. En zorgt WomenInc. voor zichtbaarheid van misstanden als de representatie van vrouwen in de media, in de zorg, de sport of de technische sector. Ook hebben zij vaak om aandacht gevraagd voor gelijke beloning en de loonkloof. Een instituut als bureau Clara Wichmann streeft naar een betere rechtspositie van vrouwen door onder meer strategisch rechtszaken te voeren. Bijvoorbeeld een paar weken terug over de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen bij het dragen van de kosten voor anticonceptie.
Nederland staat op de Global Gender Index 2024 op de 28ste plaats. Ver onder landen als Ecuador of de Filipijnen, die wij vaak willen zien als “ontwikkelingslanden”. Het aantal gevallen van femicide stijgt: gemiddeld wordt er iedere 8 dagen een vrouw vermoord. 41% van de vrouwen is financieel afhankelijk en mannen verdienen gemiddeld 12% per uur meer. Bij ouders met een kind zorgen in 9% van de gevallen beide ouders evenveel voor het kind. In de helft van de gevallen is het zo dat de vrouw meer zorgt en de man meer buitenshuis werkt. Als er niets verandert duurt het volgens de Global Gender Index tot 2112 (nog 88 jaar) dat Nederland gendergelijkheid bereikt. Daarmee presteert Nederland ver onder het Europees gemiddelde van 60 jaar. Internationale Vrouwendag is dus anno 2025 nog altijd heel hard nodig.
Bronnen: Het onbehagen bij de vrouw, Er is een land waar vrouwen willen wonen, Joke Kool-Smit - DBNL; Atria.nl; unwomen.org; bureauclarawichmann.nl; womeninc.nl; stemopeenvrouw.nl; rijksoverheid.nl/ocw; dollemina.org; De Volkskrant 14 feb 2025; www.weforum.org